De kans is heel erg groot dat jouw favoriete saxofonist op een Selmer Mark VI speelt. Bijvoorbeeld … Sonny Rollins.

Veel professionele saxofonisten spelen op een Selmer Mark VI. Waarom eigenlijk?

Eerst neem ik je even mee in de geschiedenis van Selmer.

Geschiedenis van Selmer

De professionele klarinettisten Henri en zijn minder bekende broer Alexandre Selmer starten rond 1880 op de Place Dancourt 4 in Parijs  een klarinettenfabriek. Na ook fabrieken in de USA te zijn gestart in samenwerking met een zekere meneer Bundy wordt vanaf 1919  de productie van Parijs verplaatst naar Mantes la Ville en hier worden ook saxofoons gebouwd.  Selmer saxofoons gelden als de directe opvolgers van de uitvinder van de saxofoon, Adolphe Sax.

Welke modellen zijn er?

De modellen die vervaardigd worden zijn model 22 (1922-25),  model 26 (1926-29), cigar cutter (1930-33), radio improved (1934,-35), balanced action (1936-1947), super balanced action (1948-53) en van 1954 tot 1974 de Mark VI (serienummers grofweg van 54000 tot 240.000, met uitzondering van sopraan en bariton waar de nummers doorlopen tot ongeveer 320.000). Daarna volgen nog de Mark VII (1974-80, geen bariton en ook geen sopraan), Super Action (SA80 1981-85), Super Action serie II (SA80 II, 1986-92), de serie III, de Reference, het budgetmodel Axos en het laatste topmodel, de Paris Supreme.

De verschillende eigenschappen van de modellen

Alle modellen hebben hun specifieke kwaliteiten. Zo is mijn ervaring dat de oudste modellen heel open kunnen klinken, met weinig weerstand en veel karakter. De (super) balanced action (van 1939 tot en met 1954) heeft veel karakter en kan heel mooi zangerig klinken. De huidige modellen hebben  een geweldige ergonomie en een goede stemming.

Als je een gemiddelde maakt van deze modellen dan kom je uit bij de Mark VI, een saxofoon met redelijk veel karakter, met een vrij goede ergonomie en stemming. Waar je bovendien elke muziekstijl op kunt spelen en die goed mengt. Voor de allrounder de perfecte sax.

De klassieke saxofonist prefereert misschien een Buffet Crampon vanwege het prachtige, brede en warme geluid. De rock & roll saxofonist prefereert misschien een modern instrument vanwege de power, zoals Keilwerth of vanwege de projectie en betrouwbaarheid, een Yamaha.

Saxofoongigant David Sanborn speelt meestal op een late Mark VI, nummer 204.000. Michael Brecker, misschien wel de technisch meest begaafde saxofonist ooit, speelde op een 80.000 Mark VI. Hier met een zilveren Mark VI nek.

Lakafwerking

Het basismateriaal van alle saxofoons is messing, een koperlegering. Op dit materiaal wordt ter bescherming gewoonlijk een laklaag aangebracht die verschillende eigenschappen heeft. De Mark VI is qua lakkleur gemaakt in vier uitvoeringen.

1. Goudlak, de meest voorkomende versie. De lak is van redelijke kwaliteit, de oudere modellen verliezen hun lak na verloop van tijd. Oude exemplaren met de originele lak nog intact zijn het kostbaarst. Vaak hebben de oude exemplaren tot serienummer ca. 120.000 een honingkleurige tint goudlak. Bij de Referance heeft Selmer dit nagemaakt. De latere modellen hebben een lichtgele kleur goud. Qua geluid zijn de goudkleurige saxen het meest flexibel met een beetje een dun randje. Vaak prefereren jazzsaxofonisten daarom deze kleur.
2. Zilver. Het meest duurzame materiaal is zilver. Het is niet ongebruikelijk dat oude exemplaren er nog prachtig uit zien. Qua geluid klinken de zilveren saxofoons wat dikker, maar kaler in het hoge register. Meestal vinden klassieke saxofonisten zilver mooier klinken, maar er zijn ook veel jazzsaxofonisten die graag op zilver spelen.
3. Goudlak met zilveren kleppen, het zogenaamde “London” model. Op de kleppen zit een laag nikkel. Was destijds de topuitvoering en vaak klinken deze erg goed. Nu zijn ze vanwege hun uiterlijk minder gewild.
4. Verguld. Slechts enkele exemplaren zijn verguld geleverd. Ze hebben grofweg dezelfde eigenschappen als ziver, maar dan nog iets duidelijker en kernachtiger.

Tegenwoordig worden saxen ook lakloos geleverd omdat dat een stoere retro look geeft. Omdat er geen lak op de body zit gaat het instrument sneller slijten. Bovendien klinken deze saxen een beetje vaag met weinig kern. Als je er van houdt is het prima, maar ik vind het niet mooi, geldt voor mij ook voor lakloze exemplaren van de Mark VI. Ook kun je tegenwoordig een gematteerde sax uitzoeken. Ik heb hier geen ervaring mee.

Gravure en “bolletjes”

De Mark VI werd zowel met als zonder gravure geleverd. De in Frankrijk geassembleerde exemplaren hebben een bloemgravure, op de oude modellen mooier dan op de latere. De in Amerika geassembleerde exemplaren hebben een kleinere gravure van een bloem en soms komt het serienummer ook voor in de nek. Zo weet je zeker dat nek en body bij elkaar horen.

Wat ik niet begrijp is dat Selmer nog steeds bij de zijkleppen van Bes en C bolletjes gebruikt. Bij de oude Mark VI exemplaren tot ca. 130.000 zitten hier vorkjes die veel minder snel speling hebben, eigenlijk een veel beter systeem.

John Coltrane speelde eerst op een Super Balanced Action, maar op de meest tot de verbeelding sprekende albums speelt hij op een Mark VI.

Is elke Mark VI goed?

Natuurlijk is niet elke Mark VI een parel, er zit veel verschil tussen de exemplaren. Welke moet je hebben ? Dat hangt af van het instrument en je speelstijl. Grofweg hoe ouder, hoe meer karakter en kleur in het geluid. Hoe nieuwer, hoe beter uitgebalanceerd, maar hoe minder karakteristiek.

Vergeet zeker niet een super balanced action te vergelijken met een Mark VI. Door zijn andere boring is het geluid van deze saxofoon beter te horen  dan een Mark VI, terwijl de Mark VI meer in één richting projecteert. 

Wat maakt de Mark VI legendarisch ?

Nieuwe auto’s zijn zuiniger, comfortabeler, betrouwbaarder en van meer snufjes voorzien dan oude. Waarom spelen de meeste professionele saxofonisten dan toch op oudere saxen ? Weliswaar hebben de nieuwe instrumenten een betere betrouwbaarheid, een iets betere ergonomie en kunnen ze iets beter stemmen dan de oude saxofoons. er zijn echter twee cruciale verschillen.

Oude saxofoons zoals de Mark VI zijn grotendeels met de hand gemaakt, waardoor ze allemaal een eigen karakter, ‘soul’, hebben. Bovendien is de precieze samenstelling van de legering onbekend. Vroeger waren alle materialen toegestaan. Wellicht ook metalen die tegenwoordig verboden zijn omdat ze giftig zijn. De Mark VI (en andere oldtimers) zijn hierdoor helaas, of gelukkig, gewoonweg niet precies na te maken.

Heeft de Mark VI ook nadelen ?

De Mark VI projecteert “recht vooruit”, net als moderne saxen. Dit ligt aan de boring. Het zijn dan ook echte “microfoon saxen”, iets waarvan bijvoorbeeld Michael Becker dankbaar gebruikt heeft gemaakt. De oudere modellen van Selmer hebben een andere boring waardoor hun sound zich meer door de ruimte verspreidt. Die hoor je vaak nog bij wijze van spreken ‘twee straten verder’.

Ten opzichte van de nieuwere modellen hebben de Mark VI meer onderhoud nodig. De mooiste exemplaren geven een prachtig geluid, maar hiervoor moeten alle polsters helemaal precies sluiten. Vaak heeft het mechaniek door de ouderdom wat speling en raken polsters en asjes sneller van hun plek.

Zeker exemplaren die ontlakt of overgelakt zijn staan bekend om hun mindere betrouwbaarheid. Zelf heb ik mijn instrumentarium daarom in onderhoud bij een gespecialiseerd atelier.

En het is een kwestie van smaak. Oude Amerikaanse saxen hebben een brutaler geluid. Een King bijvoorbeeld klinkt opener en heel zangerig. Een beetje als een Super Balanced Action in het kwadraat. Ik heb mijn ‘King Super 20 sliver neck’ verkocht omdat het erg lastig was om zuiver te spelen, omdat ik de techniek lastig vond en omdat ik er niet mee kon mengen in een sectie.

Mooi instrument, maar niet my cup of tea. En dat nog wel als fan van Cannonball Adderley, die zijn meest tot de verbeelding sprekende opnames maakte op een King Super 20.  

Een Conn of een Martin heeft ook een heel eigen geluid. Vooral als je solistisch speelt te gekke instrumenten. Luister bijvoorbeeld maar naar de vroege Dexter Gordon. 

Wil je mijn GRATIS  rapportje waarin ik mijn ervaringen deel met verschillende serienummers? Laat dan je e-mail adres even achter in het commentaar onder deze blogpost. Bedankt alvast voor je belangstelling!

Wat is jouw ervaring met de Mark VI? Ben je een fan of speel je liever op een ander instrument? Laat het eens weten in het commentaar, dan ontvang je mijn persoonlijke reactie.

Cheers!

Werner Janssen

PS – Impro Turbo

Volgend weekend begint de maandelijkse online improvisatie-workshop impro Turbo. Alleen dit weekend kun je je nog met korting aanmelden voor deze ‘booster‘ inspiratie. Antwoord op al je vragen over improviseren. Voor ieder niveau! Helemaal online, dus:

• Coronaproof
• Goedkoop
• Makkelijk

Bekijk het programma hier. Meld je aan en ontmoet meteen andere muzikanten uit heel Nederland, België en zelfs Suriname en Zuid-Afrika